Jak wybrać sztangę?

Jako osoba trenująca, na pewno zdajesz sobie sprawę z tego, jak wiele czynników składa się na udany trening. Dużą rolę odgrywa odpowiedni dobór ćwiczeń, dieta, suplementacja, a w szerokiej gamie istotnych aspektów treningu swoje miejsce znajduje również pora ćwiczeń i atmosfera na siłowni. W tej mnogości i różnorodności nie możemy jednak zapominać o najbardziej podstawowych elementach treningu i kluczowych warunkach jego efektywności. Do tych bez wątpienia zaliczyć należy sprzęt, na którym ćwiczymy.
Przyjrzyjmy się zatem jednemu z podstawowych narzędzi treningu, jakim jest sztanga. Czym poszczególne sztangi różnią się między sobą i jak wybrać tą odpowiednią? Należy zwrócić uwagę na szereg parametrów:Wymiary i wagaJeżeli przygotowujemy się do startu w zawodach, interesować powinna nas sztanga olimpijska. Dzieli się ona na dwa typy:

• sztanga męska – 20 kg, 220 cm długości
• sztanga damska – 15 kg, 201 cm długości

Są to oczywiście wartości docelowe. Niestety wielu producentów, zwłaszcza sztang “budżetowych”, celowo zaniża ich wagę i długość ze względów ekonomicznych. Dlatego też zwracajmy szczególną uwagę na podane przez nich parametry. Odpowiednia waga i wymiary gryfu, zagwarantują nam dokładny pomiar naszych osiągów i możliwości treningowych.

Średnica uchwytu

Wybierając gryf należy zwrócić uwagę na średnicę części chwytnej sztangi. Wśród dużej różnorodności oferowanego na rynku sprzętu, najczęściej spotykane gryfy męskie mają średnicę 28-30 mm, zaś damskie 25 mm.  Średnica gryfu bezpośrednio decyduje o jego sprężystości czyli o tym, jak gryf zachowa się pod ciężarem. Cieńszy gryf będzie uginał się łatwiej, dzięki temu idealnie sprawdzi się do treningów dynamicznych – takich jak podnoszenie ciężarów czy trening typu cross. Gryf o większej średnicy znajdzie natomiast zastosowanie w treningu czysto siłowym – przy ćwiczeniach takich jak martwy ciąg czy wyciskanie leżąc.

Wskaźnik PSI

PSI, czyli funt na cal kwadratowy (pound per square inch), jest wskaźnikiem mówiącym o tym jaka jest największa siła, która może oddziaływać na sprzęt, nie powodując jego trwałego odkształcenia bądź uszkodzenia. Innymi słowy, jest to maksymalny ciężar, który możemy założyć na sztangę. Dla naszych potrzeb, jest on zazwyczaj wyrażony w kilogramach. Zasada jest prosta – im wyższy wskaźnik PSI, tym większy ciężar możemy założyć na gryf. Stal o wskaźniku powyżej 190 000 PSI możemy uznać za dobrą, zaś o wskaźniku powyżej 210 000 PSI za stal wysokiej klasy.

Rękawy

Kolejnym ważnym elementem są rękawy gryfu. To na ich działaniu spoczywa cała odpowiedzialność prawidłowej pracy ciężaru na sztandze. O tym, jak ta praca będzie wyglądać decydują elementy łączące część chwytną z rękawami. Po raz kolejny możemy podzielić je ze względu na przeznaczenie:

• Tuleje – zazwyczaj wykonane z brązu, stali bądź materiałów kompozytowych. Dzięki właściwościom tulei, gryf będzie poruszać się płynnie, jednakże nie będzie on nadmiernie reagował na uchwyt użytkownika. Idealnie więc sprawdzi się do ciężkich bojów siłowych, w których stabilizacja ciężaru jest kluczowa.
• Łożyska  – najpopularniejsze są łożyska kulkowe bądź igiełkowe. Ilość umieszczonych w sztandze łożysk wpływa wprost proporcjonalnie na płynność obracania się gryfu wokół własnej osi, więc ich zastosowanie przeważać będzie w sztangach przeznaczonych do treningów dynamicznych, takich jak zarzut, podrzut, rwanie, push-press, czy push-jerk.

Pokrycie

Ostatnim parametrem sztangi, na który warto zwrócić uwagę jest jej pokrycie. Rękawy zazwyczaj poddawane są procesowi chromowania, aby jak najbardziej wydłużyć ich żywotność. Część chwytna sztangi przechodzi natomiast co najmniej dwa procesy związane z jej kryciem. Pierwszym z nich jest ryflowanie, czyli żłobienie w strukturze gryfu. Wyróżniamy 3 typy ryflowania:

• standardowe (szerokość nacięcia 1,2 mm)  – występujące w większości gryfów komercyjnych;
• agresywne (1,5 mm)  –  mające na celu zwiększenie przyczepności sztangi do ciała, stosowane w gryfach zawodniczych, przeznaczonych do trójboju siłowego;
• bardzo agresywne (> 1,5 mm)  – stosowane  w gryfach specjalnego przeznaczenia treningowego (głównie w gryfach służących do wyciskania leżąc bądź martwego ciągu), charakteryzuje się bardzo dużą przyczepnością. Ponieważ bardzo agresywne żłobienie w strukturze gryfu może powodować urazy skóry, sztangi o tym typie ryflowania nie są zalecane osobom początkującym.

Kolejnym etapem jest pokrycie gryfu substancjami ochronnymi. W tym przypadku wyróżniamy:

• Brak pokrycia (bare steel)  – gryf nie jest pokryty żadną substancją ochronną. Dzięki temu ryflowanie zachowuje 100% swoich właściwości. Niestety, gryfy bez pokrycia charakteryzują się dużą podatnością na korozję i wymagają bardzo częstej konserwacji, stąd ich mniejsza popularność.
• Oksydację (black oxide) – gryf pokryty black oxide zyskuje ochronę przeciwkorozyjną, nie zmniejszając znacznie właściwości chwytnych gryfu, który dalej sprawia wrażenie “szorstkiego”. Metoda ta, stanowiąca pewne kompromisowe rozwiązanie, ma również swoje wady, gdyż black oxide nie jest najwytrzymalszą z substancji i ściera się relatywnie szybko.
• Cynkowanie/ chromowanie (zinc/chrome) – jest to metoda o najlepszych właściwościach ochronnych, zapewniająca najwyższą odporność na ścieranie. Przy jej zastosowaniu ryflowanie traci na swojej agresywności, a sztanga sprawia wrażenie śliskiej, jednak jej właściwości ochronne pozostają bezkonkurencyjne, a konserwacja wymagana jest sporadycznie.  Stąd też największa popularność tego rozwiązania w zastosowaniach komercyjnych.

 Na podstawie powyższych przykładów, wyróżnić możemy dwa rodzaje gryfów, w zależności od ich przeznaczenia:

• gryfy przeznaczone do sportów czysto siłowych
• gryfy dedykowane do sportów dynamiczno-siłowych.

Przeznaczenie gryfu determinuje wybór określonych rozwiązań technologicznych, toteż jeden gryf nie może należeć do obydwu typów. Czy zatem rodzaj gryfu definiuje rodzaj treningu, jaki możemy na nim wykonać? Oczywiście że nie. Decyduje jednak o jakości tego treningu. Warto zatem zwrócić uwagę na powyższe parametry, zarówno dobierając sprzęt do indywidualnych potrzeb treningowych, jak i wyposażając siłownię, która sprosta zróżnicowanym oczekiwaniom klientów. Wybór odpowiedniej sztangi staje się szczególnie ważny kiedy decydujemy się na start w zawodach – obycie z odpowiednim sprzętem  stanowi bowiem ważny aspekt przygotowania treningowego i pozwoli zmaksymalizować osiągnięcia w wybranej przez nas dyscyplinie.